Т. Қасымбековтың «Сынған қылыш» романындағы ұлттық колоритті бейнелейтін лексикалық коннотациялар

Құтбү Озубековна Надырбаева

doi:10.71078/ezw0b177

Авторлар

Құтбү Озубековна Надырбаева Орталық азиялық халықаралық медициналық университеті Автор https://orcid.org/0009-0005-9664-7718

DOI:

https://doi.org/10.71078/ezw0b177

Түйін сөздер:

лексикалық коннотация, ұлттық реңк, салт-дәстүр, рухани әлем, мәдени мұра, болмыс, лингвомәдени дереккөз

Аңдатпа

Бұл мақалада Төлөгөн Қасымбековтың «Сынған қылыш» романындағы лексикалық коннотациялар арқылы ұлттық колоритті беру ерекшеліктері жан-жақты зерттеледі. Лексикалық коннотация – сөздің негізгі (денотациялық) мағынасына қоса, оған қосымша эмоциялық, мәдени, әлеуметтік немесе тарихи реңк үстейтін тілдік құбылыс. Зерттеудің мақсаты – романда кездесетін символдық және мәдени жүкке ие тілдік бірліктер арқылы кейіпкерлердің ішкі дүниесін, халықтың тарихи санасын, рухани құндылықтарын және әлеуметтік нормаларын ашып көрсету.

Мақалада лексикалық коннотациялар жеті негізгі бағыт бойынша топтастырылды: тарих пен мифология, көшпелі өмір салты, табиғи және өңірлік атаулар (топонимдер), салт-дәстүр мен әдет-ғұрыптар, әлеуметтік құндылықтар, отансүйгіштік, туыстық қатынастар. Әрбір бағыт бойынша романдағы мысалдар терең талданып, олардың эмоциялық, әлеуметтік және мәдени мәндері түсіндірілді. «Ат жалынан біткерелік», «жұрт деп күйіктік», «бекайбат қағаз», «ырым болсын», «сыр сандық» сияқты фразеологизмдер мен тұрақты тіркестер қырғыз халқының ұлттық дүниетанымын, әлеуметтік қарым-қатынастар жүйесін және рухани құндылықтарын көркем түрде жеткізудің тәсілдері ретінде қарастырылды.

Зерттеудің ғылыми маңызы – қырғыз тілінің көркемдік және бейнелеу мүмкіндіктерін лингвистикалық әдістер арқылы ашып көрсету, коннотацияның ұлттық мәдениетті танытудағы қызметін дәлелдеу. Мақаланың практикалық маңызы – қырғыз халқының ұлттық бірегейлігін нығайтуға, тілдік мұрасын сақтауға және болашақ ұрпаққа жеткізуге үлес қосу. Сонымен қатар, зерттеу қырғыз тілін үйретуде, әдеби шығармаларды түсіндіруде, тіл мен мәдениеттің өзара байланысын зерттеуде маңызды дереккөз бола алады. Роман қырғыз халқының рухани әлемін, тарихи жадысын және мәдени ерекшеліктерін бейнелеген көркем әрі лингвомәдени құндылық ретінде бағаланады.

Автор туралы мәлімет

Құтбү Озубековна Надырбаева, Орталық азиялық халықаралық медициналық университеті

аға оқытушы

Әдебиеттер тізімі

Голoвин, Б.Н. (1988). Основы культуры речи. Москва. Высшая школа.

Карасаев, Х. (1996). Камус-наама: араб, иран, кытай, монгол, орус тилдеринен оошуп келген сөздөр жана көндүрүлгөн сөздөр. Бишкек, Шам.

Касымбек, Т. (1998). Сынган кылыч. Бишкек, Кыргызстан.

Кобрина, Н.А. (2000). Язык как когнитивно-креативная деятельность человека. Studia Linguistica. № 9. С. 23–29.

Кыргыз тилинин сөздүгү. Биринчи бөлүк. (2011). Бишкек, Avrasya Press.

Кыргыз тилинин sözдүгү. Экинчи бөлүк. (2011). Бишкек, Avrasya Press.

Маразыков, Т.С. (2020). Көркөм текст: иликтөө жана окутуу маселелери. Бишкек.

Ромашина, О.Р. (2010). Коннотации в художественной речи. Москва, Либроком.

Телия, В.Н. (1996). Русская фразеология: семантический, прагматический и лингвокультурологический аспекты. Москва, Языки русской культуры.

Шаховский, В.И. (2010). Эмоции: долингвистика, лингвистика, лингвокультурология. Москва, Либроком.

Orazaliyeva, K. (2021). Multilingual content in teaching the Kazakh language courses. Athens Journal of Philology, 8(4), 287–301. https://www.athensjournals.gr/philology/2021-8-4-2-Orazaliyeva.pdf DOI: https://doi.org/10.30958/ajp.8-4-2

Smagulova, J., & Zhetpisbayeva, B. (2023). Reimagining Kazakhstani CLIL implementation as a third space. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 26(3), 321–338. https://doi.org/10.1080/13670050.2021.2002531

Yermekova, Z., Baigazina, S., & Dauletova, R. (2023). Language instruction in Kazakhstan’s higher education: A critical examination. Educational Research and Reviews, 18(3), 120–130. https://erjournal.org/article/language-instruction-kazakhstan