Ұлттық ойлау жүйесінің абстрактілі лексиканың қалыптасуына ықпалы
DOI:
https://doi.org/10.71078/g6m4xh11Түйін сөздер:
антропоцентризм, абстракция, эмоциялық таным, рационалдық таным, менталитет, сөздік қор, абстракт сөздерАңдатпа
Тілдің сөздік қоры үнемі толығып отырады, оның ішінде абстрактілі сөздердің үлесі артып келеді. Тіл дамуының алғашқы кезеңдерінде лексикалық құрам негізінен нақты сөздерден тұрған болса, кейінірек ол абстрактілі сөздермен толыға түседі. Бұл үдеріс адам ойлауының абстракциялау қабілетінің жетілуімен тығыз байланысты. Адамның объектіден тыс белгілер мен қатынастарды тануы, тікелей бақылауға келмейтін құбылыстар мен мәндерді ұғынуы, рухани-адамгершілік әлемінің дамуы абстрактілі сөздердің қалыптасуына негіз болды.
Қазіргі адамзат дамуының қарқынды сипаты жаңа абстракт ұғымдардың пайда болуына әсер етеді. Бұған ойлау мен дүниетанымның күрделенуі, адам мен әлем туралы білімнің тереңдеуі, рухани әлемнің дамуы, мемлекеттік басқару мен экономиканың өркендеуі, ауқымды ақпаратты ықшам түрде жеткізу қажеттілігі, сондай-ақ интернет, компьютерлік технологиялар, аудиовизуалды өнімдер мен ғарыш саласындағы ғылыми-техникалық жетістіктер себеп болып отыр.
Мақалада абстракт сөздердің қалыптасуындағы адам факторының рөлі және олардың сөздік қордағы орны анықталады. Абстракт сөздердің пайда болуындағы рационалдық танымның маңызы көрсетіледі. Адам факторын айқындау мақсатында дамуы төмен халықтар тіліндегі абстракт ұғымдардың аталу ерекшеліктері талданады. Сонымен қатар өзбек халқының бастапқы менталдық ерекшеліктерінің тілдегі көріністеріне мысалдар келтіріледі.
Әдебиеттер тізімі
Абдуллаева, Д. (2010). Ўзбек тилида антисемия (Филол. фан. номз. дисс.). Тошкент.
Брикотнина, Л. В. (2005). Специфика семантики абстрактных имен качества и ее экспликация в синтаксисе (Канд. филол. наук дисс.). Барнаул.
Брушлинский, А. В. (1986). Мышление. В Общая психология. Москва.
Бюиссанс, Э. (2016). Абстрактное и конкретное в лингвистических фактах: речь–дискурс–язык. Political science (RU), 3, 209–216.
Горский, Д. П. (1961). Вопросы абстракции и образования понятий. Москва: АН СССР.
Калинина, Л. В. (2009). Лексико-грамматические разряды имён существительных как пересекающиеся классы слов (Докт. филол. наук дисс.). Киров.
Кемеров, В. (1998). Философская энциклопедия. Москва: Панпринт.
Маҳмудов, Н. (2017). Тил тилсими тадқиқи. Тошкент: Mumtoz so‘z.
Потанина, О. С. (2006). Способы языковой реализации абстрактных понятий в диалектах хантийского языка (Канд. филол. наук дисс.). Томск.
Пылаева, О. Б. (2002). Лакунарность лексико-семантического поля «природа» (Автореф. канд. филол. наук дисс.). Кемерово.
Rahmatullayev, Sh. (2006). Hozirgi adabiy o‘zbek tili (Darslik). Toshkent: Universitet.
Туленов, Ж., & Ғофуров, Ю. (1997). Фалсафа. Тошкент: Ўқитувчи.
Фалсафа: қомусий луғат. (2004). Тошкент: Шарқ.
Шаумян, С. (2002). Абстракция в современной лингвистике. Вопросы языкознания, 1, 34–57.
Ўзбек тилининг изоҳли луғати (1-жилд). (2006). Тошкент: Ўзбекистон миллий энциклопедияси.
Жүктеулер
Жарияланды
Журналдың саны
Бөлім
Лицензия
Авторлық құқық (c) 2025 М.К. Хакимова (Автор)
Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-Коммерциялық емес 4.0 халықаралық лицензиясы.
Дәйексөзді қалай келтіруге болады
