Abay Kunanbayev ve Yunus Emre Felsefesinde Sevgi

Аннотация

XIX. yüzyılda ilk örnekleri ortaya çıkmaya başlayan Kazak yazılı edebiyatının kurucusu sayılan Abay Kunanbayev, modern Kazak edebiyatının en önemli temsilcisidir. O, aldığı eğitimin ve beslendiği kaynakların neticesinde ortaya koyduğu yeni ve modern felsefi görüşleri ile kendisinden sonra gelen birçok şaire de ilham kaynağı olmuştur. Onun özellikle Kara Sözleri (nasihatleri) ve şiirleri Kazak edebiyatına yenilik getirmiştir. Abay felsefesinin merkezinde insan vardır. İnsana ait özellikleri anlatırken halkın cehaleti, iyilik, dostluk, sevgi, aşk, dürüstlük, yardımseverlik, örf ve adetler gibi birçok kavram üzerinde de insanları düşünmeye sevk eder. Kazak toplumunda gördüğü aksaklıkları, cehaleti, tembelliği eleştiren Abay özellikle Kara Sözler (nasihatler)’inde oldukça sert bir üslup kullanır. Onun eleştirisi özelde Kazak halkına görülse de aslında tüm Müslüman toplumuna ve insanlığadır. Yunus Emre de Abay gibi çağının gür sesi ve çağları aşan bir seslenişin sembolüdür. 13. yüzyılın son yarısı ve 14. yüzyılın başlarında yaşamış Türkmen bir derviş olan Yunus Emre, Türk edebiyatının en önemli şairlerinden biridir. Yunus Emre, tarih boyunca aşk ve sevgi şairi olarak tanınmıştır. Şiirlerinde en çok aşk ve sevgiyi dile getirmiştir. Bütün varlıkların yaratıcı olan Allah’a olan sevgiden ötürü tüm varlıkları sevmemizi istemiştir. İnsan sevgisi olmadıktan ve hatta gönül kırdıktan sonra yapılan ibadetin bile nafile olacağını şiirinde dile getirir. Gönüller yapmaya geldim diyen Yunus Emre ile Türkçe, yeniden doğmuş, kökleşmiş, aşk ve mana dili olarak yeni bir kimlik kazanmıştır. Onun şiirlerindeki temel felsefe de Abay gibi insan ve insana ait en önemli değerlerin başında gelen ‘sevgi’ kavramıdır. “Yaradanı severim Yaradandan ötürü” diyen Yunus Emre ile “İnsanoğlunun mahşerde sorumlu tutulması, yaratılışındaki adalet ve sevgidir.” diyen Abay’ın düşünceleri paraleldir. Farklı yönlerle ele alınan, üzerine sayısız makale ve kitap yazılan farklı coğrafyalarda ama aynı gönül ikliminde yaşamış bu iki güçlü şairinin felsefi görüşlerinde en çok öne çıkan ortak kavram ‘sevgi’dir. İnsan sevgisi etrafında birleşen bu iki şairin gerek beşeri gerekse ilahi sevgi ve aşk görüşleri çağlar boyunca birçok insana yol gösterici olmuştur. Bildiride, Abay ve Yunus Emre’nin sevgi anlayışı hakkındaki görüşleri açıklanacak ve karşılaştırılacaktır.