Абай Құнанбайұлының өлеңдеріндегі жастар мен қарттық түсінігі: жеке және қоғамдық сын

Мұстафа Саид Арслан

doi:10.71078/n1xy1a84

Авторлар

Мұстафа Саид Арслан Кастамону университеті Автор https://orcid.org/0000-0003-0640-747X

DOI:

https://doi.org/10.71078/n1xy1a84

Түйін сөздер:

Абай Құнанбайұлы, жастық, қарттық, Қара сөздер, қазақ әдебиеті, адамгершілік тұтастық

Аңдатпа

Бұл мақала – қазіргі заманғы қазақ әдебиетінің негізін қалаушылардың бірі Абай Құнанбайұлының поэзиясы мен прозалық мәтіндерінде кездесетін жастық пен қарттық тақырыптарын жеке және қоғамдық деңгейде сын тұрғысынан зерделеуді мақсат етеді. Абайдың ойлау жүйесінде жастық – білімге, ерік-жігер мен адамгершілікке ие болуы тиіс әлеуетті кезең ретінде сипатталса, қарттық – өткеннің есебімен сабақтасқан даналық кезеңі ретінде ұғынылады. Ұлы Әбдірахманға арналған өлеңдерінде Абай өзінің жас ұрпақ жайлы идеалын бейнелесе, «Қара сөздердегі» қарттық бейнелері ішкі жан толғанысы мен өкініш ұғымдарымен сипатталады. Зерттеуде Абайдың поэзиясы мен қара сөздеріндегі жастық пен қарттық кезеңдері арасындағы ой бірлігі, адамгершілік жауапкершілік пен жеке тұлғаның қалыптасу үдерісі тұрғысынан талданады. Бұл тақырыптық талдаулар Абайдың адам туралы түсінігін тек жеке даму емес, қоғамның қайта жаңғыруы тұрғысынан да айқындайды. Қорытындылай келе, Абайдың жастық пен қарттық туралы идеялары өз дәуірінен асып түсетін жалпыадамзаттық философияны ұсынады және тәрбиеленген жас пен дана қарттық арасында орнауы тиіс тепе-теңдікке назар аударады.

Автор туралы мәлімет

Мұстафа Саид Арслан, Кастамону университеті

филология ғылымдарының докторы, TÖMER оқытушысы

Әдебиеттер тізімі

Ayan, Ekrem (2017). Bir Devrin Aynası Abay Kunanbay ve Kara Sözler. Ankara, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi.

Beylur, S. (2023). Kazak Modernleşmesinin Habercisi Abay Kunanbayoğlu’nun Eserlerinde Eğitim, Din ve Aile. İzmir Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 1–8. DOI: https://doi.org/10.47899/ijss.1257293

Hopaç, M. (2013). Kazak Aydınlanmasında Abay Kunanbayev Düşüncelerinin Etkileri Üzerine Bir Deneme. Akademik Bakış Dergisi, 37, 1–3.

Kınacı Baran, C. (2022). İki Şair Babanın Gelecek Tasavvuru: Abay ve Abdirahman (Abiş) - Fikret ve Halûk. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 7(2), 686–710. DOI: https://doi.org/10.32321/cutad.1131489

Kunanbayev, A. (1995). Kara Sözder men Ölender [Kara Sözler ve Şiirler]. Almatı, Jazuşı Baspası.