Абай Құнанбайұлының өлеңдері мен «Қара сөздерінде» қоғамдық құндылықтардың көрінісі
DOI:
https://doi.org/10.71078/smndwc72Түйін сөздер:
Абай Құнанбайұлы, Қара сөздер, қазақ әдебиеті, қоғамдық құндылықтар, адамгершілік пен білімАңдатпа
Бұл мақалада ХІХ ғасырдағы қазақ қоғамының әлеуметтік және ой-саналық жаңғыру үдерісінде маңызды рөл атқарған Абай Құнанбайұлының өлеңдері мен қара сөздері арқылы қоғамдық құндылықтардың қалай бейнеленгені қарастырылады. Абай – тек ақын ғана емес, сонымен қатар моральдық философ әрі ағартушы ретінде қазақ мәдениетінің жаңғыруында жетекші тұлға болған. Ол өз өлеңдерінде жеке жауапкершілік, адамгершілік, еңбекқорлық, білім және діни сана тақырыптарын қозғап, тұлғалық негізде құндылықтар жүйесін қалыптастырды. Ал «Қара сөздер» атты прозалық еңбегінде бұл құндылықтарды тікелей, жүйелі және сыни тұрғыда талдап, қоғамның кемшіліктерін ашып көрсетті.
Мақалада Абайдың өлеңдері мен қара сөздері салыстырмалы түрде талданып, адамгершілік, оқу-білім, еңбек, әділет және дін секілді негізгі тақырыптар бойынша формалық және мазмұндық ұқсастықтар анықталады. Өлеңдерде көбінесе көркем, бейнелі тіл қолданылса, «Қара сөздерде» қарапайым әрі тәрбиелік сипаттағы тіл басым. Екі жанрда да Абайдың түпкі мақсаты – қазақ халқын надандық, жалқаулық пен моральдық азғындаудан арылтып, «адам бол» ұраны төңірегінде саналы әрі ізгілікті қоғам қалыптастыру. Абайдың бұл идеялары тек ХІХ ғасырдағы қазақ қоғамына емес, қазіргі Қазақстанның да әлеуметтік-мәдени дамуына терең әсерін тигізіп отыр.
Әдебиеттер тізімі
Ayan, E. (2017). Bir Devrin Aynası: Abay Kunanbay ve Kara Sözler. Ankara, Hoca Ahmet Yesevi Üniversitesi Yayınları.
Beylur, S. (2023). Kazak Modernleşmesinin Habercisi Abay Kunanbayoğlu’nun Eserlerinde Eğitim, Din ve Aile. İzmir Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 1–8. DOI: https://doi.org/10.47899/ijss.1257293
Hopaç, M. (2013). Kazak Aydınlanmasında Abay Kunanbayev Düşüncelerinin Etkileri Üzerine. Akademik Bakış Dergisi, (37), 1–11.
Kunanbayev, A. (1995). Kara Sözder men Ölender [Kara Sözler ve Şiirler]. Almatı, Jazuşı baspası.
Sametova, Z. (2024). Abay’ın Çocuk Eğitimi ile İlgili Görüşlerinin Kazakistan’ın Eğitim Politikalarına Yansımaları. Millî Eğitim, 53(241), 397–408. DOI: https://doi.org/10.37669/milliegitim.1205134
Sharifova, S. (2021). Abay Kunanbayev’in Kara Söz Eserinin Tür Özellikleri, Sorunsalları ve Edebi Dili. Azerbaijan National Academy of Sciences.
Жүктеулер
Жарияланды
Журналдың саны
Бөлім
Лицензия
Авторлық құқық (c) 2025 Дөне Арслан (Автор)
Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-Коммерциялық емес 4.0 халықаралық лицензиясы.
Дәйексөзді қалай келтіруге болады
