Қазақ анимациясындағы Абай мұрасы: бала дискурсы және медиалингвистикалық бейімделу

Аңдатпа

Бұл мақалада Абай Құнанбайұлының тілдік-философиялық мұрасын қазіргі қазақ анимациялық медиамәтіндерінде бейімдеу үдерісі медиалингвистикалық және когнитивтік-прагматикалық тұрғыдан кешенді түрде талданады. Зерттеудің өзектілігі – анимациялық медиамәтіндердің балаларға ұлттық-рухани кодты сіңірудің ең тиімді, эмоционалды және көркем құралдарының біріне айналып отырғандығында. Зерттеудің мақсаты – Абай концептілерінің («ақыл», «жүрек», «қайрат», «ар», «еңбек», «адам болу») мультимедиалық дискурста қалай бейнеленетінін, қандай семиотикалық, интонациялық және когнитивтік тетіктер арқылы жүзеге асырылатынын анықтау.

Зерттеу сапалық сипаттағы әдістерге негізделіп, контент-талдау, дискурстық және прагматикалық актілерді саралау, медиасемиотикалық карта жасау, концептуалды араласу теориясы мен лингвоконцептологиялық тәсілдер қолданылды. Мақалада зерттеу нысаны ретінде «Balapan» арнасында көрсетілген «Мұзбалақ», «Күлпаш», «Қойшы мен Ұры», «Ер Төстік» сияқты отандық анимациялық мультфильмдер таңдалды. Нәтижесінде Ұлы ойшылдың ілімі үш деңгейде бейімделетіні белгілі болды: дидактикалық – кеңес пен бұйрық үлгісіндегі тікелей репликалар арқылы, әрекеттік – кейіпкердің шешім қабылдауы арқылы, метафоралық – визуалды және интонациялық кодтар арқылы беріледі. Сонымен қатар зерттеу төрт теорияны: медиалингвистикан, бала дискурсы, когнитивтік-прагматика және лингвоконцептологияны өзара байланыста қарастырып, олардың арасындағы теориялық және әдіснамалық тартысты айқындайды. Бұл теориялардың әрқайсысы бала қабылдауыына әр қырынан ықпал етеді. Бірі көрнекілік пен интонацияға мән берсе, екіншісі ұғымдық тұтастықты сақтауға бағытталған. Зерттеу қорытындысы мультимедиалық бейімдеудің семиотикалық кешені ретіндегі маңызын көрсетіп, ұлттық таным мен тәрбиенің заманауи кодттау үлгісін ұсынады.