Шәкәрім Құдайбердіұлы өлеңдеріндегі өмір туралы мақал-мәтелдердің танымдық мәні
DOI:
https://doi.org/10.71078/fxa9wr62Түйін сөздер:
паремиологиялық бірлік, мақал-мәтел, құндылық, әлемнің тілдік моделі, танымАңдатпа
Мақалада Шәкәрім Құдайбердіұлының бірнеше өлеңіндегі өмір туралы мақал-мәтелдердің танымдық қызметі талданады. Зерттеу тақырыбы халық ауыз әдебиетінің рухани мұрасындағы өнегелі сөздердің авторлық қолданыстағы танымдық, тілдік және мәдени маңыздылығын дәйектеуге бағытталған. Ғылыми зерттеудің мақсаты – Шәкәрім өлеңдеріндегі мақал-мәтелдерді саралап, олардың адам өміріндегі құндылықтарды насихаттау мен ұлттық дүниетанымдық негіздерді нығайтудағы рөлін анықтау. Зерттеу барысында ақын өлеңдерінде қолданылған мақал-мәтелдердің құрылымы мен мәніне талдау жасалып, олардың әлеуметтік және рухани мәнмәтіндегі орны бағаланды. Зерттеудің ғылыми маңызы Шәкәрім поэзиясындағы мақал-мәтелдердің ұлттық сипатын түсіну мен әдеби мұраға тілдік таным тұрғысынан жаңа көзқарас қалыптастыруға негізделеді. Ал практикалық маңызы бұл мақал-мәтелдердің қазіргі білім беру жүйесінде қолдану мүмкіндігін анықтаумен сипатталады. Зерттеу әдістемесі ретінде мәтіндік талдау, салыстырмалы-тарихи әдіс, кейс-стади, концептуалды-логикалық тәсілдер қолданылды. Жұмыс барысында өлеңдердегі өмір туралы мақал-мәтелдер жүйелі түрде талданып, мағыналық ерекшеліктері мен танымдық мәні анықталды. Зерттеу нәтижесі көрсеткендей, Шәкәрім өлеңдеріндегі мақал-мәтелдер өмірдің мәнін ұғындыруға, адамгершілікке, білім мен еңбекке шақыруға бағытталған. Бұл тұжырымдар қазақ халқының рухани құндылықтарын түсінуге үлес қосады және оларды бүгінгі заман қажеттіліктеріне сай бейімдеуге мүмкіндік береді. Жұмыстың практикалық мәні – алынған нәтижелерді тіл білімі, әлеуметтік лингвистика, когнитивті лингвистика, этнолингвистика саласында пайдалануға болады.
Әдебиеттер тізімі
Әбдіғазиұлы, Б. (2008). Шәкәрім әлемі. Алматы: Раритет.
Бабалар сөзі: Жүз томдық. (2010). 66-том. Қазақ мақал-мәтелдері. Астана: Фолиант.
Бабалар сөзі: Жүз томдық. (2011). Т.68. Қазақ мақал-мәтелдері. Астана: Фолиант.
Есім, Ғ. (2008). Данышпан Шәкәрім. Алматы: Атамұра.
Қайдар, Ә.Т. (2004). Халық даналығы (қазақ мақал-мәтелдерінің түсіндірме сөздігі және зерттеу). Алматы: Тоғанай Т.
Құдайбердіұлы, Ш. (2008). Шығармаларының үш томдық жинағы. Қажыма, ойым, қажыма (Т.1: Өлеңдер). Алматы: Халықаралық Абай клубы.
Нурланова, А.Н., Сейпутанова, А.К., & Жәмсап, А.Т. (2023). Ш.Құдайбердіұлы поэзиясындағы «ар-ұждан» категориясы. Еуразия гуманитарлық институтының хабаршысы, 4, 238-247. https://doi.org/10.55808/1999-4214.2023-4.16 DOI: https://doi.org/10.55808/1999-4214.2023-4.16
Салқынбай, А. (2020). Шәкәрім шыққан шың (Стер. бас.). Алматы: Қазақ университеті.
Саурыкова, K., Шойбекова, Г., & Абрахманова, Ж. (2024). Теоретические и паремиологические основы казахского туристического дискурса. Вестник КазНУ. Серия филологическая, 195(3), 103–113. https://doi.org/10.26577/EJPh.2024.v195.i3.ph010 DOI: https://doi.org/10.26577/EJPh.2024.v195.i3.ph010
Сүлейменова, Ж.А., & Қорғанбеков, Б.С. (2023). «Диуани хикмет» жинағы және оның қазақ халқының ауыз әдебиетімен байланысы. Ясауи университетінің хабаршысы, 2(128), 114–124. https://doi.org/10.47526/2023-2/2664-0686.09 DOI: https://doi.org/10.47526/2023-2/2664-0686.09
Bazarbay, G. (2022). Kazak yazar Azilkhan Nurṣayihov ve Uzaktaki Semtte adlı eseri. Turkology, 112(4), 259-275. https://doi.org/10.47526/2022-4/2664-3162.13 DOI: https://doi.org/10.47526/2022-4/2664-3162.13
Mustagaliyeva, G., Khairzhanova, A., Bissenbayeva, R., Muratova, L., Maratova, A., & Koptleuova, K. (2024). Influence of gender-marked Kazakh proverbs on the content of cultural stereotypes. Forum for Linguistic Studies, 6(5), 25–31. https://doi.org/10.30564/fls.v6i5.6833 DOI: https://doi.org/10.30564/fls.v6i5.6833
Жүктеулер
Жарияланды
Журналдың саны
Бөлім
Лицензия
Авторлық құқық (c) 2025 Ж. Аманбеккызы (Автор)
Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-Коммерциялық емес 4.0 халықаралық лицензиясы.
Дәйексөзді қалай келтіруге болады
