Махмұт Қашқаридың «Түркі тілдерінің сөздігіндегі» түрік халықтарының әдеп, адамгершілік қасиеттері туралы

П.Е. Нусупова

doi:10.71078/a89mdt08

Authors

P.E. Nusupova Al-Farabi Kazakh National University Author https://orcid.org/0009-0001-9646-6424

DOI:

https://doi.org/10.71078/a89mdt08

Keywords:

«Dictionary of Turkish Languages», etiquette, morality, virtue, Turkish language, A. Egeubaev, philosophical work

Abstract

Mahmut Kashkari’s work «Diwani lugat it-Turk» is a common treasure of the Turkish people and a classical heritage of related countries. The article mentions foreign and Kazakh scientists who studied this work and analyzed it in detail, and offered their critical opinions about the dictionary. The commandments given in the «Turkish Dictionary» are of great importance in laying the foundations of the «Good Society» mentioned by the scholar Al-Farabi. «Dictionary» includes more than two hundred poems, three hundred proverbs, sayings and similes. In the main part, Mahmut Kashkari’s «Dictionary of Turkish Languages» analyzed more than 40 proverbs and verses about the manners and moral qualities of the Turkish people. In the article, the difference between proverbs and language usages, which are often used among the people, and proverbs in Kashkari’s work is comprehensively studied and analyzed. Similar usages are compared and meanings are defined.

References

1. Кононов А.Н. Махмуд Кашгарский и его “Дивану лугат ат-турк”. //Советская тюркология, №1, 1972. С. 3-17

2. Баскаков Н.А. Тюркские языки. М. 1960, С. 3-18.

3. Бартольд В.В. Сочинения, Т.V. - М.: 1968, С.191-192.

4. Малов С.Е. Памятники древнетюркской письменности. М.-Л., 1951. 175с.

5. Халидов А.Б. Словари Исхака аль-Фараби и Махмуда аль-Кашгари (из истории лексикографии в Средней Азии Х-ХІ вв.). В сб.: Письменные памятники и проблемы истории культуры народов Востока. ХХІ годичная научная сессия ЛО ИВ АН СССР, 1987, 50 с.

6. Махмұд Қашқари. Түбі бір түркі тілі («Диуани луғат ит-турк»)-Алматы, «Ана тілі», 1993.- 192 бет.

7. Махмұт Қашқари. Түркі тілінің сөздігі: (Диуани лұғат-ит-түрік): 3 томдық шығармалар жинағы / Қазақ тіліне аударған, алғы сөзі мен ғылыми түсініктерін жазған А. Егеубай. - Алматы: ХАНТ, 600 бет.

8. Мусабаев Г.Г. Некоторые сведения о жизни Махмуда Кашгари // Исследование по тюркологии. Алма-Ата, 1969, С. 48-62

9. Томанов М. Махмұд Қашқари // Кітапта: Орта Азия мен Қазақстанның ұлы ғалымдары (ІХ-ХІХ ғ.), Алма-Ата, 1964, 153-166 б.

10. Өміралиев Қ. VIII-XII ғасырлардағы көне түркі әдеби ескерткіштері. Алматы, 1985, 45-96 б.

11. Суюншалиев Х. Становление и развитие казахской литературы с раннего периода до конца ХІХ в. Автореф. дис. докт. Алма-Ата, 1969, 48с

12. Құрышжанов А.К. Махмұд Қашғари шығармасының зерттелу тарихынан. // Труды института языкознания АН КазССР, Т. 3, Алма-Ата, 1963, 320 с.

13.Кәкішев Т. Көне дәуірдегі сыншыл ойлар // Жұлдыз, № 2, 1993, 191 б.

14. Әлжанов М.К. Қазақ даласының ойшылдары. Алматы, 1994, 70-86 б.

15. Келімбетов Н. Диуани лұғат ат-түрк. Алматы, 2001.

16. Калиева К.М. Махмұд Қашғаридың педагогикалық идеялары. Пед. ғылымд. канд. диссертация. Жетекшісі: Қ.Б. Жарықбаев. Алматы, 2003, 133 б.

17. Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011.

18. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі; ред. басқ. І. К. Кеңесбаев; құраст.: Ш. Ахметова [ж.б.]; Қазақ ССР Ғылым академиясы, Тіл білімі ин-ты.- Алматы: Ғылым , 1961.

19. Қорқыт ата кітабы / Түрік тілінен аудар. Б.Ысқақов. - Алматы: Жазушы, 1994. - 160 б.