Заманауи қазақ ұлттық киімі мен әшекейлік бұйымдар: мәдени дәстүрдің жаңаруы

Гүлханыс Арыстанова

doi:10.71078/gcz7ps77

Авторлар

Гүлханыс Арыстанова Еөтвөш Лоранд университеті Автор https://orcid.org/0009-0000-1281-515X

DOI:

https://doi.org/10.71078/gcz7ps77

Түйін сөздер:

қазақ, аутентикалық киім-кешек, заманауи ұлттық киімдер, оюлар, әшекей, жасанды дәстүр, ойдан шығарылған дәстүр, жаңғырту, мәдени мирас

Аңдатпа

Киім – ұлттық құндылық, өткенді, бүгін мен ертеңді бір-біріне байланыстырушы дәнекер құрал. Жаһандану дәуірінде ұлттың тұтастығын сақтап қалумен қатар келешек ұрпақтың бойына қазақ халқының мәдени этникалық ерекшеліктерін сіңіру де маңызды болмақ. Аутентикалық бұйымның қаншалықты өзгергенін байқау мақсатында қазақтың заманауи ұлттық киімдері мен тапсырыспен жасатқан заманауи әшекейлер зерттеудің объектісі ретінде қарастырылады. Зерттеу барысында бүгінгі заманауи ұлттық киімдердің ізін өткеннен қарастыру үшін ретроспективті әдіс пен синхрондық және диахрондық әдістер қолданылады. Бұған қоса арадағы ұқсастық, алшақтық пен өзгерісті анықтау мақсатында салыстырмалы әдіс арқылы талдау жасалады.

Нәтижеде XX ғасырда белең алған жасанды дәстүрді (Invention of tradition), жаңғырту аясында киімдер тігіліп, қоғам тарапынан қабылданып, сұранысқа ие болып тұрған ұлттық киім-кешектер мен оны толықтырушы дәстүрлі ұсталардың қолдан соғып жасаған зергерлік бұйымдары, киім альбомдары, киім-кешек және әшекей каталогтары cонымен қоса мұражайларда сақталған бұйымдармен салыстырылып ұқсас жақтары мен ерекшеліктері анықталып, этномәдени дәстүрдің өткеннен бүгінге трансмиссиясы жасалып, реті келгенде жазбаша деректердегі мәліметтермен қуатталып, ғылыми өндіріске енгізіліп, аутентикалық киімдердің репродукциясы алынып, заманауи жаңғыртылған үлгіде беріледі.

Автор туралы мәлімет

Гүлханыс Арыстанова, Еөтвөш Лоранд университеті

PhD докторант

Әдебиеттер тізімі

Артыкбаев, Ж. (1993). Казахское общество: Традиции и инновации. Полиграфия.

Асомиддинова, М. (1981). Кийим-кечак номлари. Ўзбекистон ССР «Фан» нашриёти.

Байділдаұлы, Ш. (2023). Қазақтың ою-өрнектері: Альбом (1-альбом). Өнер.

Володева, Н. (2010). Художественные традиции казахского национального костюма в современной практике дизайна одежды. Простор, (10), 178-183.

Жұмабайұлы, Б. (2018). Ою-өрнек әлемі.Үш қиян.

Кеңесбаев, І. (1961). Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі, Екінші том, Қ-Я. Қазақ ССР ғылым академиясының баспасы.

Мажитаева, Ш., & Қасқатаева, Ж. (2013). Фразеологизмдер құрамындағы түр-түс атаулары: лингвотанымдық талдау. Филология, (1), 159-166.

Масадикова, Г. (2024). Ежелгі петроглиф өнерінің киім дизайнында қолдану үлгісі. Central Asian Journal of Art Studies (CAJAS), 9(3), 178-193. DOI: https://doi.org/10.47940/cajas.v9i3.849

Мейрбекова, Ф., Доскараева, Ж., Абуова, М., & Түсенбекова, А. (2024). Заманауи этникалық сәндегі мәдени дәстүрлер мен инновациялар. Endless Light in Science, (19), 18-19.

Шайғозова, Ж. (2023). Қазақ мәдениетінің белгілері мен нышандарының қысқаша энциклопедиясы. ҚазҒЗМИ.

Arystanova, G. (2024). XIX. Yüzyıldaki Osmanlı (Anadolu Toplumu) ve Kazak Toplumunun Giyim Tarihi ve Kültürü (Doctoral dissertation, Uludağ University, Institute of Social Sciences).

Barbarosoğlu, F. K. (2004). Modernleşme sürecinde moda ve zihniyet. İz Yayıncılık.

Hobsbawm, E., & Ranger, T. (2023). The invention of tradition. Cambridge University Press.

Torun, S., & Nas, E. (2023). Tasarımda gelenекselin sürdürebilirliğine bir örnek: Kilim motifleri ile çağdaş tasarımlar. Ulakbilge, 83(April), 339-353.

Zhangabulova, Z., & Alpysbes, M. (2021). Central and South Asia as priority of Russian and British foreign policy in the second half of the 19th and early 20th centuries. Annals of the University of Craiova, History, XXVI(2), 47-60. DOI: https://doi.org/10.52846/AUCSI.2021.2.04