Абай Құнанбайұлы өмір сүрген дәуірдегі тарихи оқиғалар, әлеуметтік және саяси жағдай
DOI:
https://doi.org/10.71078/1j0w5y09Түйін сөздер:
Абай Құнанбайұлы, Ресей империясы, XIX ғасырдағы Қазақстан, ұлттық ояну, отаршылдықАңдатпа
Қазақ жазба әдебиетінің негізін қалаушы ретінде танылған Абай Құнанбайұлы – қазіргі қазақ әдебиетінің ең ықпалды өкілі. Оның шығармалары, әсіресе «Қара сөздері» зерделенгенде, онда келтірілген ой-пікірлердің болашақ ұрпақты тәрбиелеуде маңызды рөл атқарғаны айқын көрінеді. Абай өз еңбектерінде дәуірінің әлеуметтік және саяси мәселелерін тұрақты түрде қозғап отырды, бұл оның өмір сүрген XIX ғасырдағы тарихи жағдайлармен тікелей байланысты.
1845–1904 жылдар аралығы Абайдың өмір сүрген кезеңін қамтып қана қоймай, қазақ даласының патшалық Ресейдің билігіне толық бағындырылуымен және империяның ыдырау үдерісінің жеделдеуымен ерекшеленді. Бұл күрделі кезеңде қазақ халқы алуан түрлі езгі мен ауыр салықтарға, саяси қысымға ұшырады. Соған қарамастан, Абай сынды тұлғалардың ықпалымен қазақ зиялылары ұлттың мәдени болмысын сақтап, ұлттық сананы оятуға қол жеткізді. Осы арқылы қазақ халқының тарихи сахнадағы орнын бекемдеуге үлес қосты. Дәл осы жағдайларда дүниеге келген Абай шығармалары халықтың күресін ғана бейнелеп қоймай, кейінгі тәуелсіздік қозғалыстарына бағыт-бағдар болған ағартушылық ойларымен ерекшеленеді.
Абай Құнанбайұлының рухани мұрасын терең ұғыну үшін оның өмір сүрген дәуіріндегі әлеуметтік-саяси және тарихи ахуалды жан-жақты қарастыру қажет.
Әдебиеттер тізімі
Akhmetbekov, A. (2011). Dostoyevski’nin Varoluşçuluk Düşüncesi ve Abay Kunanbay’e Etkisi, Dokuz Eylül üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü basılmamış yüksek lisans tezi, İzmir.
Ayan, Ekrem. (2017). Bir Devrin Aynası Abay Kunanbay ve Kara Sözler, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi İnceleme-Araştırma Dizisi.
Bademci, Ali. (1975). 1917-1934 Türkistan Milli Hareketi ve Enver Paşa, Kutluğ Yayınları, İstanbul.
Hekimoğlu, Vecihi Sefa Fuat. (2018). 18. Ve 19. yüzyıllarda Kazak Türkleri, Nobel Bilimsel Eserler, Ankara.
İsmail, Zeyneş. (2002). Kazak Türkleri, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
Kalkan, İbrahim. (2002). Kunanbayev Abay, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 26, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
Kani, Murathan. (1993). Kazaktın Köne Tarihi, Jalın, Almatı.
Mamırulı, Kamen. (1994). Kazak Tarihı, Gılım Baspası, Almatı.
Saray, Mehmet. (1996). Yeni Türk Cumhuriyetleri Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Söylemez, Orhan. (2002). Kazakistan-Kültür ve Medeniyet, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 25, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, s.123.
Yarkın, İbrahim. (1966). Türkistan’da Uyanış, Milli Hareketler ve Münevver Kari, Türk Kültürü, sayı 4, s. 51.
Жүктеулер
Жарияланды
Журналдың саны
Бөлім
Лицензия
Авторлық құқық (c) 2025 Экрем Аян, Айшенур Кипер (Автор)
Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-Коммерциялық емес 4.0 халықаралық лицензиясы.
Дәйексөзді қалай келтіруге болады
